Marie-Therese Van Loon: René Smits in Jongerengalerij (1957)
Vanaf dit jaar is het openluchtteater in het Ter Rivierenhof verrijkt met twee reliëfwerken aan de grote lichttoren. Wanneer u in de gelegenheid bent 't teater te bezoeken loont het zeker de moeite dit werk van René Smits te bewonderen.
Het reliëf is ter plaatse gekapt op 't muurgedeelte door de architekt aangeduid. Dank zij de goede samenwerking tussen architekt en beeldhouwer is hier een werkelijke eenheid tot stand gekomen tussen bouw- en beeldhouwwerk. De twee vakken zijn elk met drie menselijke figuren gevuld waarvan de simboliek betrekking heeft op de voordracht en muziek. De figuren zijn op een gelijk vlak naar voor gebracht en worden onderlijnd door een eenvoudige schaduwwerking. Het werk getuigt van een verrassend evenwicht tussen geest en techniek, een eigenschap die kenmerkend is voor de meeste werkstukken van de kunstenaar.
Tegelijk met 'n innerlijke betekenis is er de gevoeligheid van lijn en de harmonische opbouw. Smits houdt niet van overladenheid, zijn werk is sober. De voorliefde van de kunstenaar voor de oosterse geest komt duidelijk in zijn werk tot uiting door houding en gebaar van de figuren die ingehouden en daarom zo veelzeggend zijn. Toch is er geen houterigheid, er is steeds een gemakkelijk vloeiende lijn zowel in zijn beeldhouw- als in zijn tekenwerk. Vooral zijn ontwerpen voor reliëfs, met simbolische betekenis, zijn zeer verfijnd zowel naar geest als naar techniek.
De vorm is er niet alleen om zichzelf maar omwille van de idee die ze in zich houdt. Smits laat zich niet inspireren door de natuur maar door een idee en zal zich, om zijn idee vorm te geven, richten tot de natuur, voornamelijk de menselijke figuur.
Er is bij hem een oprecht streven om schoonheid te scheppen, daarom zal hij de mens weergeven, niet in zijn gebreken maar in zijn innerlijke rijkdom, in zijn geestelijke bestemming. Niet altijd kan hij dat, zie bijvoorbeeld zijn «Icarusgedachte», een mens zonder macht, teneergedrukt, uitzichtloos.
Zeer goed weet hij zijn schoonheidsideaal weer te geven in de moederfiguur, vooral in een klein terracotta beeldje, eenvoudig en ontroerend, ditzelfde geldt weer in terracotta rechtopstaari meisjesfiguur.
Een van zijn opvallendste werken is «Zwangerschap», een figuur die hij met veel zorg heeft voorbereid, te zien aan de schetsen zowel in tekening als in beeldhouwwerk. Wanneer we dit beeld vergelijken met de «Twee zwangere vrouwen», een beeldgroep van Leploe dat eigendom is van het Middelheim, dan zullen deze laatste ons onmiddellijk aanspreken, ze zijn gemoedelijk, doen vertrouwd aan, we aanvaarden ze heel gemakkelijk, terwijl die van Smits ons meer belangstellende aandacht vráagt. De figuur is monumentaler, grootser, ze staat rechtop, de armen neerhangend naast het lichaam met een zekere spanning.
Heel het lichaam en vooral het hoofd drukt innerlijke aandacht uit, een naar binnen gekeerd zijn, een luisteren naar een leven dat zij alleen ervaart. Wanneer we eenmaal vol aandacht voor de figuur staan laat ze ons niet meer los, er gaat werkelijk iets groots van uit.
De vorm is bij de meeste beelden herleid tot een sintetisch geheel zonder de indruk van de menselijk figuur te verliezen. Een sterk sintetisch geheel is de liggende piëta, de hoofden zijn even aangegeven, de uitdrukking ligt vooral in de horizontaal gebogen lijn van beide figuren die niet van elkaar te scheiden zijn zonder het geheel te breken.
Ons zegt ook dat Smits als portretist veel inhoudt. Verschillende portretten vallen op om hun karaktervolle en eenvoudige behandeling. Smits is een kunstenaar die de aandacht verdient omdat hij ons iets zegt. Zijn werk duidt niet op onzekerheid maar op een vaste lijn die hij volgt en waarnaar zijn werk zich ontwikkelt. Zijn werk is niet revolutionair, het is als een sintese van de verworvenheden van onze tijd, doordrongen met een sterk persoonlijk karakter en een rijke gevoelige geest, die dit alles verwerkt heeft tot een eigen stijl.
Marie-Therese Van Loon, recensente (STANDPUNT (1957, 2de jaargang, n°10)
